އެމްޑީޕީއަށް ދެން ވެރިކަމަށް އާދެވޭނީ ކިހިނެއް؟

ދުނިޔޭގެ އޭޑްސް ދުވަހު، ދިވެހިރާއްޖެ މިވަނީ ރައްކާތެރިކަމުގެ އިޙްސާސަކާއި ނުފެންނަ ނުރައްކަލެއްގެ މެދުގައިވާ ނާޒުކު ހަތަރެސްކަން މަގެއްގައެވެ. ރަސްމީ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކަނީ، ރާއްޖެއަކީ އެޗް.އައި.ވީ. ޖެހިފައިވާ މީހުންގެ އަދަދު މަދު، ރައްކާތެރިކަމުގެ މާހައުލެއްކަމުގެ ހިތްހަމަޖެހޭ މަންޒަރެކެވެ. އެގޮތުން، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެޗް.އައި.ވީ. ޖެހިފައިވާކަން ކަށަވަރުވެފައިވަނީ ވަރަށް މަދު އަދަދެއްގެ ބަޔަކަށެވެ. ނަމަވެސް، މި އަދަދުތަކަށް ބަރޯސާވުމަކީ، ދިވެހިންގެ އާދަތަކާއި، އުޅުމާއި، އިޖުތިމާޢީ ޙަޤީޤަތްތަކަށް އަންނަމުންދާ އަވަސް ބަދަލުތަކަށް ސަމާލުކަން ނުދީ، ހީވާހީވުމުގައި ރައްކާތެރިކަމުގެ އިޙްސާސެއް ކުރުމެވެ. ރަސްމީ އަދަދުތައް މަދުކަމުގައި ވިޔަސް، ބަލިމަޑުކަމެއް ފެތުރިދާނެ މަގުތައް ވަނީ ގިނަވެފައެވެ. މިއީ، މިކަމަށް ސަމާލުކަން ނުދީ ދޫކޮށްލައިފިނަމަ، އޭޑްސް ކޭސްތައް ކުއްލިއަކަށް އިތުރުވެ، ބޮޑު ނުރައްކަލަކާއި ކުރިމަތިވެދާނެ "ފުރިހަމަ ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތެއް" އުފައްދާފައިވާ ކަންކަމެވެ. ޙަޤީޤަތަކީ، މި ތަފާސްހިސާބުތައް މަދުކަމުން ދައްކަނީ ވައިރަސް ނެތްކަމަށްވުރެ ބަލި ދެނެނުގަނެވޭ މިންވަރުކަމާއި، މި ނުރައްކާ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގެ ސިއްރުތަކުގެ ތެރޭގައި ބޮޑުވަމުންދާ ކަމެވެ.ބަލި ފެތުރިދާނެކަމުގެ އެންމެ ފާޅުކަން ބޮޑު ނަމަވެސް ނުދައްކާ ވާހަކައަކީ، ޤާނޫނީ ވިޔަފާރީގެ ނަމުގައި ފުޅާވަމުންދާ ޖިންސީ ވިޔަފާރިއެވެ. މާލެ ސަރަޙައްދާއި ބައެއް އެހެން ރަށްރަށުގައި "މަސާޖު ޕާލަރ" ތަކާއި ސްޕާތައް ވަނީ ޖިންސީ ވިޔަފާރީގެ މަރުކަޒުތަކަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. މި ތަންތަނަށް ގިނަގިނައިން ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންގެ އަދަދު ރަސްމީކޮށް ރިކޯޑުކުރެވިފައި ނެތް ނަމަވެސް، އެތަންތަނުގެ ހަރަކާތްތައް ހިނގާކަން ދެބަސްވެވޭކަށް ނެތެވެ. ފުލުހުންގެ ރިޕޯޓުތަކުން ކަށަވަރުވާ ގޮތުގައި، މިފަދަ ތަންތަނަށް އަމާޒުކޮށް ހިންގާ އޮޕަރޭޝަންތަކުގައި ގާތްގަނޑަކަށް ކޮންމެ ފަހަރަކުވެސް ތިން ނުވަތަ ހަތަރު މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވެއެވެ. މިއީ، ކަސްޓަމަރުން ހުއްޓުމެއްނެތި ހިދުމަތް ހޯދާކަށް ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ. މިފަދަ ޤަވާޢިދަކަށް ނުހިނގާ އަދި ސިއްރުވެފައިވާ މާހައުލުތަކުގައި، ރައްކާތެރިކަމުގެ އުޞޫލުތައް ގިނަ ފަހަރަށް ނޯވެއެވެ. އަދި، ރައްކާތެރިކަމެއްނެތި ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވެއެވެ. މި ނެޓްވޯކްތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ އެންމެ މީހަކު އެޗް.އައި.ވީ. ޕޮޒިޓިވް ވެއްޖެނަމަ، އެ ވައިރަސް ނޭނގި އެތައް ދިވެހި ކަސްޓަމަރުންނަށް ފެތުރިދާނެއެވެ. އެ ކަސްޓަމަރުން އެ ވައިރަސް އެމީހުންގެ އަނބިންނާއި އާއިލާތަކަށް ގެންގޮސް، ސިއްރު ޖިންސީ ވިޔަފާރިއާއި އާންމު ގެތަކާ ދެމެދުގައިވާ ފަރަގު ނައްތާލައެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަހައްދުން ބޭރުގައި، މި ނުރައްކާ އިތުރަށް ބޮޑުވަނީ ބޭރުގެ ގައުމުތަކަށް ދަތުރުކުރާ ދިވެހިންގެ އުޅުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ދިވެހިންގެ ތެރެއިން ގިނަ އަދަދެއްގެ ބަޔަކު ޖިންސީ ވިޔަފާރި އާންމުކޮށް ހިނގާ ބެންކޮކް ފަދަ ސަރަހައްދީ މަރުކަޒުތަކަށް ގިނައިން ދަތުރުކުރާކަމީ ސިއްރުކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިފަދަ ދަތުރުވެރިންގެ މެދުގައި އާންމުކޮށް އޮންނަނީ ނުރައްކާތެރި ވިސްނުމެކެވެ. އެއީ ބޭރުގައި ކުރާ ނުރައްކާތަކުގެ އަސަރު ގައުމަށް ނާންނާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަމެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ބޭރުގައި އެކަށީގެންވާ ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތި ޖިންސީ ވިޔަފާރިކުރާ މީހުންނާ ގުޅުން ހިންގަނީ، އެމީހުންގެ ނަން ނޭނގޭކަމުގެ ސަބަބުން އެމީހުންނަށް މިކަމުން ސަލާމަތް ވާނެކަމަށް ހީކޮށެވެ. ނަމަވެސް، އެޗް.އައި.ވީ އަކީ ސަރަހައްދުތަކަށް އިހުތިރާމްކުރާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. ޗުއްޓީއެއްގައި މި ވައިރަސް ޖެހޭ ދަތުރުވެރިއަކު އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން އެއްވެސް އަލާމާތެއް ނުފެނި ހުރެދާނެއެވެ. އެމީހާ ފުރިހަމައަށް ދުޅަހެޔޮކޮށް ހުރެ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުންނަ އެހެން މީހުންނަށް ސިއްރުކޮށް ވައިރަސް ފަތުރަމުންދާނެއެވެ. މި "އިމްޕޯޓްކުރެވޭ" ނުރައްކަލަކީ ގައުމުގެ ސިއްހީ ދިފާއީ ނިޒާމުގައި އޮތް ވަރަށް ބޮޑު ބަލިކަށިކަމެކެވެ.ދެން އޮތް އެންމެ ބޮޑު ނުރައްކަލަކީ އަދި ބޮޑު ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިދާނެ އެންމެ ނުރައްކާތެރި ސަބަބަކީ އިންޖެކްޝަން ޖަހައިގެން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވުމެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ދެވިހިފުމުގެ މަންޒަރު ބަދަލުވެފައިވާއިރު، ސިރިންޖު ބޭނުންކޮށްގެން އިންޖެކްޝަން ޖަހައިގެން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރުން ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވެފައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޖިންސީ ގުޅުމުގެ ޒަރީއާއިން ފެތުރުމަށްވުރެ މާ ބޮޑު ނުރައްކަލެއް ވަގުތުން ކުރިމަތިކުރުވައެވެ. އެއީ ސީދާ ލޭގެ ގުޅުމުގެ ޒަރީއާއިން އެޗް.އައި.ވީ ވަރަށް ބާރަށް ފެތުރޭތީއެވެ. މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ ވަރަށް ގާތް ނެޓްވޯކްތަކުގައި، އެންމެ ސިލިންޖެއް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މުޅި ގްރޫޕަށް މަދު ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ބަލި ޖެހިދާނެއެވެ. މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ދެވިހިފުމަކީ ސިއްރުކަމަކަށް ވުމާއި، ގާނޫނީ ގޮތުން ކުރިމަތިވާ ދަތިތަކުގެ ސަބަބުން، މި ނެޓްވޯކްތައް އޮންނަނީ ސިއްރުކޮށެވެ. މާނައަކީ މި ކޮމިއުނިޓީގެ ތެރޭގައި ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިއްޖެނަމަ، ސިއްހީ އިދާރާތަކަށް އެކަން އެނގުމުގެ ކުރިން ވެސް ނުރައްކާތެރި ހާލަތަކަށް ގޮސްދާނެއެވެ.މި ހާލަތުގެ އެންމެ ބިރުވެރި އެއް ކަމަކީ ޓެސްޓުކުރުމާ ބެހޭ ގޮތުން އެނގެން ނެތް ވަރަށް ގިނަ ކަންކަމެވެ. ދިވެހިން އެޗް.އައި.ވީއަށް ޓެސްޓުކުރާ މިންވަރު ވަރަށް މަދެވެ. އެއިޑްސްއަކީ "ނުބައި" އުޅުމާ—މިސާލަކަށް ކައިވެނީގެ ބޭރުން ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުން، ހޯމޯސެކްސުއަލިޓީ، އަދި މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރުމާއި އިޖުތިމާޢީ ގޮތުން ގުޅިފައިވާ ކަމަކަށް ވާތީ، ޓެސްޓުކުރާ މަރުކަޒަކަށް ވަނުމަށް ބިރުގަނެއެވެ. ނުވަތަ ޖެހިލުންވެއެވެ. އެއީ އެމީހުންނާއިމެދު ތަފާތުކޮށް ދެކިދާނެތީއެވެ. ނުވަތަ ޒާތީ މައުލޫމާތު ނަގައި މީހުންގެ ތެރޭގައި އެވާހަކަ ދެކެވިދާނެތީއެވެ. ނުވަތަ ފުލުހުންނަށް ރިޕޯޓުކުރާނެ ކަމަށް ބިރުގަންނާތީއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ރަސްމީކޮށް ހާމަކުރާ ކޭސްތަކުގެ އަދަދު މަދުކަމަށް ވިޔަސް، އެ އަދަދުތައް ސައްޙަވުމުގެ ފުރުޞަތު ވަރަށް ކުޑައެވެ. އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް އެކަށީގެންވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ބަލި ދެނެނުގަނެވޭ އެތައް ބަޔަކު އުޅޭ ކަމެވެ. މި ޑޭޓާގެ ހުސްކަމުގެ ސަބަބުން ޤައުމު ދަތުރުކުރަނީ ލޯ މަރައިގެންނެވެ. އަދި އެއިޑްސް ކޭސްތަކުގެ އަދަދު ކުއްލިއަކަށް އުފުލިގެން ދިއުމަކީ ޑެމޮގްރަފިކް ގޮތުން ވަރަށް ޙަޤީޤީ ފުރުޞަތެކެވެ.އަމިއްލަ ނަފްސާއި ޤައުމު ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި، ދިވެހިން އަވަހަށް އެމީހުންގެ ވިސްނުން ބަދަލުކުރަން ޖެހެއެވެ. އެއީ އިހުމާލުވުމުގެ ބަދަލުގައި އިސްނަގައިގެން ޒިންމާދާރުވުމަށެވެ. ރައްކާތެރިކަން ފެށެނީ ބަލިކަމެއް ނެތްކަމަށް ހީވާ ސިފައަކީ ވައިރަސް ނެތްކަމުގެ ގެރެންޓީއެއް ނޫންކަން ޤަބޫލުކުރުމުންނެވެ. ދިގު މުއްދަތެއްގެ، ޓެސްޓުކުރެވިފައިވާ އެއްބަޔަކާ އެކަނި ގުޅުން ބާއްވާ ގުޅުމެއްގެ ބޭރުން ހިންގާ ކޮންމެ ޖިންސީ ގުޅުމެއްގައި، އެއީ ލޯކަލް މީހެއްކަމަށް ވިޔަސް ނުވަތަ ބިދޭސީއެއްކަމަށް ވިޔަސް، ރައްކާތެރިކަމަށް ހަރުކަށިކަމާއެކު ތަބާވާން ޖެހެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، މަސްތުވާތަކެތީގެ މައްސަލަތައް ހުރި މީހުންގެ މެދުގައި ސިރިންޖު ބޭނުންކުރުމުގެ ނުރައްކާތަކަށް އެޑްރެސް ކުރެވެން ޖެހެއެވެ. އެންމެފަހުން، އެއިޑްސްއާ ދެކޮޅަށް ހުރި އެންމެ ބާރުގަދަ ހަތިޔާރަކީ އަމިއްލަ ހާލަތު ދެނެގަތުމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އެޗް.އައި.ވީ ޓެސްޓުކުރުމާ ގުޅިފައިވާ ކަންކަން ނައްތާލަން ޖެހެއެވެ. އެއީ ކުށެއް ޤަބޫލުކުރުމެއްގެ ގޮތުގައި ނުދެކި، އާދައިގެ ސިއްޙީ ޚިދުމަތެއްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އަދި އަމިއްލަ އާއިލާއަށްޓަކައި އަދާކުރާ ވާޖިބެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެން ޖެހެއެވެ. މި ސިއްރުކުރެވިފައިވާ އުޅުންތައް އަލިކަމުގެ ތެރެއަށް ގެނެސް، ސިއްރުކުރުމަށްވުރެ ސަލާމަތަށް އިސްކަން ދިނުމުން ނޫނީ، އެއިޑްސްގެ ސިއްރު ރާޅެއް ދިވެހި ކަނޑުތަކަށް އަރައިގަތުން ހުއްޓުވުމަކީ ނުވާނެ ކަމެކެވެ.

ކުއްލިއަކަށް ރާއްޖެއަށް އެއިޑްސްގެ "ބޮޑު ރާޅެއް އަރާފާނެ"

ޑރ.މުހައްމަދު މުޢިއްޒު ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާ ހަވާލުވެވަޑައިގަތްތާ މިއަދަށް މިވަނީ ދެއަހަރު ދުވަސް ވެފައެވެ. އެހެންކަމުން ވީ ވައުދުތައް، ބޭނުންކުރި ސިޔާސަތުތަކުގެ ވަސީލަތްތައް، އަދި ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ދިރިއުޅުމުގެ ތެރެއިން އިޙްސާސް ކުރެވޭ ނަތީޖާތައް ނުވަތަ ނަތީޖާއެއް ނުފެނި ދިގުލައިގެންދާ މައްސަލަތަކަށް ބަލާލުން އެއީ މިއަދު ހަމަ ކޮންމެހެން ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ބޮޑެތި ވައުދުތައް ފުއްދުމުގައި "ޔޫ ރިޕޯޓެއް" ރައީސް މުޢިއްޒު އެމަނިކުފާނުގެ ކެމްޕޭނާއި ކުރީގެ ބަޔާންތަކުގައި ވަނީ ބޮޑެތި އިސްލާޙުތަކެއް ގެނައުމަށް ވައުދުވެވަޑައިގެންފައެވެ. އުމްރާނީ ތަރައްޤީއާއި ހައުސިންގ މައްސަލަ ހައްލުކުރުމާއި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި ބޭރުގެ ސިޔާސަތުތަކުގައި މިނިވަންކަން ވަރުގަދަކުރުން، އިޤްތިޞާދު ޑައިވާސިފައިކުރުމާއި އަދި ދިވެހި ރުފިޔާގެ އަގު ހިފެހެއްޓުން ފަދަ ކިތައްމެ ވައުދެއް ބޮޑެތި ވައުދުތަކުގެ ގޮތުގައި އެބައޮތެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ރަސްމީ ޚިޠާބުގައި، ރައީސް ވަނީ 2025 ވަނަ އަހަރަށް %6.4 ގެ ކުރިއެރުމެއް (ގްރޯތް ރޭޓެއް) ލަފާކުރައްވާފައި އަދި ރުފިޔާގެ އަގު ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައި ބޭރު ފައިސާގެ ޤާނޫނެއްގެ (ފޮރިން އެކްސްޗޭންޖް ލޯއެއްގެ) ބޭނުންތެރިކަން ފާހަގަކުރައްވާފައެވެ.ނަމަވެސް މިއަދު، ގިނަ ރައްޔިތުންނަށް އިޙްސާސް ކުރެވެނީ މި ވައުދުތައް އަދިވެސް އެމީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް ފެންނަ ފަދަ ކުރިއެރުންތަކަކަށް ބަދަލުވެފައި ނުވާ ކަމަށެވެ. ހައުސިންގ: މުހިންމު ވައުދެއް، ހުސް ވާހަކަސަރުކާރުގެ އެންމެ މުހިންމު އެއް ވައުދަކީ ހައުސިންގެ މައްސަލަ ހައްލު ކުރުމެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް މައްސަލަ ކަމަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން އޮތް މައްސަލައެކެވެ. ކުރިން ހައުސިންގ މިނިސްޓަރުކަން ކުރައްވާފައިވާ ބޭފުޅެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން، ރައީސް މުޢިއްޒު ރިޔާސަތާ ހަވާލުވެވަޑައިގަތީ މި ދާއިރާއަށް ބޮޑެތި އުންމީދުތަކަކާ އެކުގައެވެ.ނަމަވެސް، ދެ އަހަރު ފަހުން، މިއަދު ބަލާލާއިރުވެސް މިދާއިރާއިން އެއްވެސް ބޮޑު މަޝްރޫއެއް އަމަލީ ގޮތުން ނުފެނެއެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަމަށް ހައްލެއް ގެންނަން ގެންގުޅޭ ރަސްމާލެ ޕްރޮޖެކްޓް އަދި އޮތީ ހިކޭނެ ދުވަހެއް ވެސް ނޭނގިއެވެ. ރަސްމާލެ ހިއްކާ އެތަކުގައި ފްލެޓް އަޅާ އެ ފްލެޓްތަކަށް މީހުން ވެއްދުމަކީ ކުރިއަށް މިއޮތް ދެއަހަރުގެ ތެރޭގައި ކުރެވޭ ކަމެއް ނޫންކަން ޔަގީނެވެ. އެހެންކަމުން އެހިއްކާ ސަރަހައްދުން ގޯތި ދިނުމުގެ ނަމުގައި ބިންތައް ބަހާލުމަށް އެދަނީ ތައްޔާރުވަމުންނެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ދުރު މުސްތަގުބަލަށް ބަލާއިރު މުއިއްޒު ގައުމަށް ދޭނެ ބޮޑު ގެއްލުމެކެވެ. އިޤްތިޞާދު ރިޒާވް، ފައިސާ، ދަރަނިރައީސްގެ ތަޤްރީރުތަކުގައި އުފާވެރިކަމުގެ ވާހަކަތައް ދެއްކި ނަމަވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ވަރަށް ބޮޑެތި މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވެފައިވާ މަންޒަރު ކޮންމެ ދުވަހަކު ދަނީ ފެންނަމުންނެވެ. "ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ބުރަވުންތައް ކުރިމަތިވަމުންދާ ކަމަށާއި، ދަރަނިވެރިކަމުގެ ވަޅުގަނޑަކަށް ނުވަތަ ދަރަނި ނުދެއްކޭ ހާލަތަކަށް ވެއްޓުމުން ސަލާމަތްވުމަށްޓަކައި ބޭރުގެ ފައިސާ އަވަހަށް ލިބި، ސިޔާސަތުތަކަށް އިސްލާޙުތައް ގެންނަން ޖެހޭ." ކަމަށް ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފަރާތްތަކުން ބުނެއެވެ. އެ ފަރާތްތަކުގެ ރިޕޯޓުތަކުން ރާއްޖޭގެ ރިޒާވްތައް ދަށަށްދާ ކަމާއި ރޭޓިންގް ދަށްކުރަމުންދާ ކަން ފާހަގަކުރެއެވެ.ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުމުގެ ލަފާކުރުންތަކާއި ރަސްމީ ރިޒާވްތައް އިތުރުވާނެ ކަމަށް (2025 ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް 673.2 މިލިއަން ޑޮލަރަށް) އިއުލާނު ކުރެއްވި ނަމަވެސް ގިނަ އިޤްތިޞާދީ މާހިރުން އިންޒާރުދެނީ ކަން އޮތީ އެހެން ނޫންކަމަށެވެ. އެ ރިޒާވްގެ ތެރެއިން ބޭނުންކުރެވޭނީ ކިހާ މިންވަރެއް ހެއްޔެވެ؟ ބޭރުގެ ދަރަނި ކިހާ މިންވަރަކަށް ޖަމާވެފައިވޭ ހެއްޔެވެ؟ އަދި ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރާއި، ފަތުރުވެރިކަމަށް ބަރޯސާވާ މޮޑެލް ދެމެހެއްޓެނިވި ހެއްޔެވެ؟ސަރުކާރުން ބޮޑެތި އާ ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް މަދުކަމަށް އިޝާރާތްކޮށްފައިވާތީއާއި، ބޮޑެތި ހިލޭ އެހީތަކާއި އެހީގެ ޕެކޭޖްތައް އާންމުކޮށް ފެންނަން ނެތުމާއެކު، ޑޮލަރު ހޯދުމުގެ ޕްރެޝަރު (ފަތުރުވެރިކަމަށް، ރެމިޓެންސްއަށް) ވަރަށް ބޮޑެވެ. އަދި ފައިސާގެ އަގަށް ޕްރެޝަރު އަންނަ ހިނދު، އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތައް ހައުސިންގ، އިމްޕޯޓް، ކޮންސިއުމަރ މުދާ އަދި އެނޫންވެސް ކަންކަމަށް ކުރެއެވެ.ސިޔާސަތުގެ ގޯސްތައް: ސިނގިރޭޓް ޑިއުޓީ، ވޭޕިންގ، ކަޅު ބާޒާރުސަރުކާރުގެ ފާހަގަކުރެވޭ އެއް ސިޔާސަތަކީ ސިނގިރޭޓްގެ ޑިއުޓީ ބޮޑުކުރުމާއި ވޭޕިންގ މަނާކުރުމެވެ. މިއީ އާންމު ސިއްޙަތާއި އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމުގެ ފިޔަވަޅެއްގެ ގޮތުގައި ސިފަކޮށްފައިވާ ކަމެކެވެ.ނަމަވެސް، މިކަމުގެ ނަތީޖާ ވަނީ ބުނެފައިވާ މަޤްޞަދުތަކާ ދިމާނުވާ ގޮތަށެވެ. ބޭނުންކުރުން މަދުކުރުމުގެ ނުވަތަ އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމުގެ ބަދަލުގައި، ޑިއުޓީ ބޮޑުކުރުމާއި މަނާކުރުމުގެ ސަބަބުން ސިނގިރޭޓާއި ވޭޕް ވަގަށް އެތެރެކުރުން އަވަސްވެފައިވާ ކަމަށް ފެނެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މިހާރު އަގުހެޔޮ ޤާނޫނާ ޚިލާފު އުފެއްދުންތައް ދަނީ ދައުރުވަމުންނެވެ. މިއީ އާންމު ސިއްޙަތުގެ ދަލީލާއި މާލީ ސަބަބުތަކަށް ވެސް ހީނަރުކަމެއް ގެނުވާ ކަމެކެވެ. ކަޅު ބާޒާރުގެ ހަރަކާތްތައް އިތުރުވުން، އާމްދަނީ ގެއްލުންވުން އަދި ރެގިއުލޭޓަރީ ކޮންޓްރޯލް ދަށްވެގެން ދެއެވެ. ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓް، ހިލޭ އެހީ: އުންމީދުކުރި ވަރަށްވުރެ މަދުބޮޑެތި ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ވައުދުވެފައިވާއިރު، އިޤްތިޞާދީ ޒޯންތަކާއި، ދަނޑުވެރިކަމަށް ބިނާކޮށް އިޤްތިޞާދު ތަފާތުކުރުމާއި، އިޤްތިޞާދު ހިފަހައްޓާނެ ބޮޑެތި ބިނާތައް ޤާއިމުކުރުމަށް ވެސް ވައުދުވެފައިވެއެވެ. ރައީސް އޮފީހުން ވަނީ 2028 ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް ދަނޑުވެރިކަމުގެ އިޤްތިޞާދީ ޒޯނެއް އުފެއްދޭނެ ކަމަށް ބުނެފައެވެ. ނަމަވެސް އެ ޕްރޮޖެކްޓްގެ ހިލަމެއް ވެސް އަދި ނުވެއެވެ. ދެ އަހަރު ފަހުން، ބޮޑެތި ބޭރުގެ ސީދާ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ވަދެފައިވާ ކަމުގެ، ނުވަތަ ބޮޑެތި ހިލޭ އެހީގެ ޕްރޮގްރާމްތައް އިޢުލާނުކޮށްފައިވާ ކަމުގެ، ނުވަތަ ފަތުރުވެރިކަމާއި-އިމްޕޯޓް މޮޑެލްއިން އެހެން ގޮތަކަށް ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވާ ކަމުގެ އެއްވެސް ހެއްކެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އެކަންކަން ނެތުމުގެ ސަބަބުން، އިޤްތިޞާދު އަދިވެސް މިއޮތީ މަރުމަތީގައި ނޭވާ ދަމަދަމައެވެ. ފައިސާގެ ކާރިސާރުފިޔާ ބަލިކަށިވެ، ބޭރު ފައިސާ މަދުވުމުން، ގިނަ ޢާންމު ދިވެހިންނަށް އެކަން އިޙްސާސް ކުރެވެނީ އަގުތައް އުފުލުމާއި، ދިރިއުޅުމުގެ ޚަރަދު ބޮޑުވުމުންނެވެ. ބައެއް ރިޕޯޓްތަކުން ފާހަގަކުރާ ގޮތުގައި ޤައުމު ދަނީ ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވްސްގެ ކާރިސާއަކާ ދިމާލަށެވެ. މިކަމާ ގުޅިގެން، އިމްޕޯޓް ޑިއުޓީ ބޮޑުވުމުން، ނުވަތަ ސަރުކާރުން އެކްސައިޒް ޓެކްސް މެދުވެރިކޮށް އާމްދަނީ ހޯދަން މަސައްކަތްކުރާ ހިނދު، ވަރުގަދަ އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަމުގެ ނެޓްތަކަކާ އެއްގޮތް ނުވާނަމަ، އެ ޚަރަދު އުފުލަން ޖެހެނީ ގިނައިން ޢާންމު ކޮންސިއުމަރަށެވެ – އަދި އެ ނެޓްތައް ނުފުދޭ ނުވަތަ ލަސްކަމުގެ ހެކިތައް ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ.ބޮޑެތި ބަދަލުތައް ކޮބައިތޯ؟ދެ އަހަރު ފަހުން، ކުރަން އޮތް ސުވާލަކީ: ޢާންމު ރައްޔިތަކަށް ފެންނަ މުހިންމު ބަދަލުތަކަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ސަރުކާރުން ދަނީ ކުރިއަށް އޮތް މަޝްރޫޢުތައް ފެށުމުގެ ވާހަކަ ދައްކަމުންނެވެ. ލައްކަ ގިނަ ޕްރޮޖެކްޓް ބިޑެއް ކުރުމެއްނެތި ގާތް މީހުންނަށް ބަހާވެސް ލައިފިއެވެ. ކޮރަޕްޝަނުން ރަނގަޅެއް ނިކުންނަނަމަ އެ ރަނގަޅުގެ ފައިދާ ކުރާނެއެވެ. ނަމަވެސް ކޮރަޕްޝަނުން ރަނގަޅެއް ނިކުތް ގައުމެއް އުޑުދަށުގައި ނެތެވެ. ދެން ކުރިއަށް އޮތީ ކޮންކަމެއް؟ ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭ މުހިންމު ދާއިރާތައްކުރިއަށް އޮތްތަނަށް ބަލާއިރު، "ވައުދުތަކުން" "ޢަމަލީ ނަތީޖާތަކަށް" ދިއުމަށްޓަކައި، ތިރީގައިވާ ދާއިރާތައް މުހިންމުވާނެއެވެ.ގެދޮރުގެ މަޝްރޫޢުތައް ހާމަކަމާއެކު ކުރިއަށް ގެންދިއުން: ޓައިމްލައިންތައް، ފައިދާ ލިބޭ ފަރާތްތަކުގެ ލިސްޓުތައް، ޚަރަދު ކޮންޓްރޯލްކުރުން، އަދި ގެދޮރުގެ ސްކީމްތަކުން ހަޤީޤީ ބޭނުންޖެހިފައިވާ ފަރާތްތަކަށް އަމާޒުކުރެވޭކަން ކަށަވަރުކުރުން.ހަޤީޤީ ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓް ހިތްވަރުދިނުން: ހަމައެކަނި އިއުލާނުތަކަށްވުރެ ބޭރުގެ ފައިސާ ގެނެވޭނެ ގޮތް، ހޮވާފައިވާ ދާއިރާތައް، ޤާނޫނީ ހުރަސްތައް ނައްތާލެވޭނެ ގޮތް ސަރުކާރުން ޢަމަލީގޮތުން ދައްކަންޖެހޭ.ފައިސާ އަދި ރިޒާވް މެނޭޖްކުރުން: އެތެރެކުރާ ތަކެއްޗަށް ބަރޯސާވާ ކުޑަ އިޤްތިޞާދެއްގައި، ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް މެނޭޖްކުރުމާއި، އެކްސްޕޯޓްގެ އާމްދަނީ އެންމެ އިސްކަމެއް ދޭންޖެހޭ ކަމަށް ވާންޖެހޭ.ކަޅުބާޒާރުގެ ވިޔަފާރި އަދި ލީކޭޖް: ޑިއުޓީތަކާއި މަނާކުރުންތަކާ އެކު، އެންފޯސްމަންޓް، ކަސްޓަމްސް ވަރުގަދަކުރުން، އަދި އެހެނިހެން ހިތްވަރުދިނުންތައް ގެންނަންޖެހެއެވެ. ނޫންނަމަ އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމަށް އަމާޒުކުރި މަޤްޞަދުތައް ނާކާމިޔާބުވާނެ.އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަން: ދިރިއުޅުމުގެ ޚަރަދު ބޮޑުވާއިރު، ސަރުކާރުން އެންމެ ބަލިކަށި ރައްޔިތުންނަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭންޖެހެއެވެ. ނޫންނަމަ ނިކަމެތިކަމާއި އިޖްތިމާޢީ ހިތްހަމަނުޖެހުން އިތުރުވާނެ.ހިންގުން އަދި ޖަވާބުދާރީވުން: ރައްޔިތުން ބަލާނީ ހަމައެކަނި މަޝްރޫޢުތަކުގެ އިއުލާނުތަކަކަށް ނޫނެވެ. އެ މަޝްރޫޢުތައް ތަންފީޒުކުރުމާއި، ޚަރަދު އިތުރުވުމާއި، ފައިސާއަށް ލިބޭ އަގަށް ޖަވާބުދާރީވާ މިންވަރަށެވެ.ރައީސް މުޢިއްޒުގެ ސަރުކާރު ވެރިކަމާ ހަވާލުވީ ވަރުގަދަ ވާހަކަތަކާއި ބޮޑު އެޖެންޑާއަކާ އެކު ނަމަވެސް، ދެ އަހަރު ފަހުން ވެސް ޢަމަލީ ނަތީޖާ ނެރުމުގައި ހުރި ފަރަޤު ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. ގެދޮރު އަދި އިޤްތިޞާދީ ބަދަލުތަކުގެ ވާހަކަތައް އަދިވެސް އޮތީ މުޅިންހެން މުސްތަޤްބަލުގެ ވާހަކަތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ގިނަ ދިވެހިންނަށް ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ޙަޤީޤަތަކީ ދިރިއުޅުމުގެ ޚަރަދު ބޮޑުވުމާއި، ފައިސާގެ އަގު ދަށްވުމާއި، އުންމީދުތައް ފުރިހަމަނުވުމެވެ. ކުރިއަށް އޮތް 12–18 މަސް ދުވަސް ވާނީ ވަރަށް މުހިންމު ދުވަސްތަކަކަށެވެ. ޢަމަލީ ނަތީޖާތައް ފެންނަން ނުފަށައިފިނަމަ، ސިޔާސީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ނުރައްކާތައް އިތުރަށް ބޮޑުވެގެންދާނެއެވެ.

ރައީސް މުއިއްޒުގެ ދެއަހަރަށް ކޮން ރިޕޯޓެއް؟

1968 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 11 ވަނަ ދުވަހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި އެންމެ މުހިންމު އެއް ފިޔަވަޅު އެޅުނު ދުވަހެވެ. އެއީ ރަސްކަން ނިމި ޖުމްހޫރިއްޔާ ޤާއިމުކުރެވުނު ދުވަހެވެ. އެއީ ހަމައެކަނި ވެރިކަން ބަދަލުވުމެއް ނޫނެވެ؛ އެއީ ހަމަހަމަކަމާއި، އިންސާފާއި، ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތުގެ މަތީގައި ބިނާކުރެވުނު އާ ޒަމާނެއްގެ ފެށުމެވެ.ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާނީން ދެކެވަޑައިގަތް ހުވަފެނަކީ އެއްވެސް ރައްޔިތަކު އަނެއް ރައްޔިތެއްގެ މަތީގައި ނުވާނެ، އަދި ޢާންމު ޚިދުމަތަކީ ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތްކުރުން ކަމުގައިވާ، އަދި ބާރު ހުރިހާ ރައްޔިތުންގެ ވިންދުގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ޤައުމެކެވެ.ފަންސާސް ހަތް އަހަރު ފަހުން، އެ ހުވަފެން ދަނީ ދުރުވަމުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއިން އަނެއް ޖުމްހޫރީ ދުވަސް ފާހަގަކުރާއިރު، މި ސުވާލު ނުކޮށް ނުހުރެވެއެވެ: ޖުމްހޫރިއްޔާ އޭގެ ވައުދު ފުއްދައިފި ހެއްޔެވެ؟ފަނޑުވެގެންދިޔަ ވައުދުޖުމްހޫރިއްޔާ ޤާއިމުވީ ޚާއްޞަ އިމްތިޔާޒުތައް ނިމުމަކަށް ގެނައުމަށެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތުގައި، ޚާއްޞަ އިމްތިޔާޒުތައް ދަނީ އާ ނަންނަމުގައި ފުޅާވަމުންނެވެ. 1968 ގައި ރަސްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ނިމުމަކަށް ގެނެވުނު ނިޒާމު، މި ދިގު މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، ސިޔާސީ އިލީޓުންގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ.މިއަދު، ގިނަ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާތައް ހިންގަނީ އެތަންތަން ޤާއިމުވެފައިވަނީ ރައްޔިތުން ރައްކާތެރިކުރުމަކަށް ނޫނެވެ. އޭގެބަދަލުގައި ބާރުގަދަ ފަރާތްތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށް ކަމަށް ހީވާ ގޮތަށެވެ. ކޮރަޕްޝަންގެ މައްސަލަތައް ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ފެންމަތިވަމުންދާއިރު، ސިޔާސީ މަޞްލަޙަތުތައް ދައުލަތުގެ ކުންފުނިތަކާއި މިނިސްޓްރީތަކަށް ވަދެފައިވާ މިންވަރު ހާމަވެއެވެ. ފެނަކައިގެ ޕްރޮކިއުމަންޓް މައްސަލަތަކުން ފެށިގެން އަގުބޮޑުކޮށް ހަވާލުކުރާ މަޝްރޫޢުތަކާ ހަމައަށް، ޢާންމު ވާޖިބާއި އަމިއްލަ ފައިދާ ހޯދުމާ ދެމެދުގައިވާ ރޮނގު ދަނީ ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ހަނިވަމުންނެވެ.މިލިއަނުން ޢަދަދުކުރާ ކޮންޓްރެކްޓްތައް ދެފުއްފެންނަ އުސޫލެއް ނެތި ދޫކުރާތަން، ޤާބިލުކަން ނެތް ސިޔާސީ މީހުން މަތީ މަޤާމުތަކުގައި ތިބޭތަން، އަދި ޖަވާބުދާރީވުމެއް ނެތި ރައްޔިތުންގެ ފައިސާ ގެއްލޭތަން ރައްޔިތުން ދަނީ ހިތްހަމަނުޖެހުމާއެކު ބަލަމުންނެވެ. އިންސާފާއި ހަމަހަމަކަމުގެ ވައުދުވި ޖުމްހޫރިއްޔާއިން މިއަދު ގިނަ ފަހަރަށް ފޯރުކޮށްދެނީ ވަކިބަޔަކަށް ފައިދާ ހޯދައިދިނުމާއި މަކަރެވެ.ފުރުޞަތު ނެތް ތަޢުލީމުޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާނީންގެ ޖީލު ދެކެވަޑައިގަތީ ތަޢުލީމަކީ އިންސާފުވެރި އަދި ތަރައްޤީވެފައިވާ ޖުމްހޫރިއްޔާއެއްގެ ބިންގާ ކަމުގައެވެ. އެބޭފުޅުން ސްކޫލްތައް ބިނާކުރައްވައި، ލިޔަންކިޔަން ދަތުމުގެ ފުރުޞަތު ފުޅާކުރައްވައި، އަދި ޒުވާނުންނަށް އެއްދުވަހަކުން ޤައުމު ހިންގުމަށްޓަކައި ކިޔެވުމަށް ބާރުއެޅުއްވިއެވެ.ނަމަވެސް މިއަދު، އެ ޒުވާނުންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކު މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކޮށްފައިވާ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބަސްތަކަށް ފަރިތަ، އަދި ޓެކްނޮލޮޖީގައި ހުނަރުވެރިން ތިބީ ވަޒީފާ ނުލިބި ނުވަތަ ޤާބިލުކަމާ ނުގުޅޭ ވަޒީފާތަކުގައެވެ. ސިޔާސީ ގުޅުންތައް ހުރި ފަރާތްތައް ޤާބިލުކަމެއް ނެތި އަވަހަށް މަތީ މަޤާމުތަކަށް ދަނީ އަންނަމުންނެވެ.މިކަމުގެ ސަބަބުން އުއްމީދު ގެއްލުމުގެ އިޙްސާސް ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. މަޤާމުތައް ނިންމަނީ ހުނަރަށް ބަލައިގެންނެއް ނޫނެވެ. ގުޅުން އޮތީ ކާކާތޯ އާއި ތާއިދުކުރަނީ ކޮން ޕާޓީއަކަށްތޯ ބަލައިގެން ކަމަށްވާނަމަ، ބުރަކޮށް ކިޔެވުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ޔުނިވަރސިޓީ ޑިގްރީއަށްވުރެ ސިޔާސީ ގުޅުމަށް ބަރުދަން ބޮޑުނަމަ، ހުޅުވާލެވިފައިވާ ވަޒީފާތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ޖުމްހޫރިއްޔާއަކުން ތަމްސީލުކުރަންޖެހޭ ގޮތަކީ މިއެއް ނޫނެވެ. ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤްޞަދަކީ ކޮންމެ ދިވެއްސަކަށްވެސް، އެމީހެއްގެ އަޞްލު ކޮންމެ ގޮތަކަށްވިޔަސް، މަސައްކަތާއި އަމާނާތްތެރިކަމުގެ ތެރެއިން ކާމިޔާބީއަށް ވާސިލުވުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުން ކަށަވަރުކުރުމެވެ.އިތުރުވަމުންދާ ދަރަނި އަދި ބިރުވެރި މުސްތަޤްބަލުއިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެ އޮތީ ނާޒުކު ހާލަތެއްގައެވެ. ޢާންމު ދަރަނި ވަނީ އެންމެ ދިހަ އަހަރު ކުރިންވެސް ހީވެސް ނުކުރާނެ މިންވަރަކަށް ބޮޑުވެފައެވެ. ސަރުކާރުން ދަރަނި ނަގަނީ ހަމައެކަނި ތަރައްޤީގެ މަޝްރޫޢުތަކަށް އިންވެސްޓްކުރުމަށް ނޫނެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް ހިންގުމުގެ ޚަރަދުތައް ހަމަޖެއްސުމަށްވެސް ދަރަނި ނަގައެވެ. މިއީ އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކަށް ބުރައެއް އުފުލާނެ ނުރައްކާތެރި ދައުރެކެވެ. އެކި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކްރެޑިޓް ރޭޓިންގ އެޖެންސީތައް ކަމަށްވާ މޫޑީސް އާއި ފިޗް ފަދަ އެޖެންސީތަކުން ވަނީ ތަކުރާރުކޮށް އިންޒާރު ދީފައެވެ.އިތުރަށް މިހާރު ނަގާފައިވާ ދަރަނިތައް ހަމަޖެހިފައިވާ އުސޫލެއްގެ ދަށުން ނުހުއްޓުވައިފިނަމަ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މާލީ ގޮތުން އަނދަވަޅަކަށް ވެއްޓުމުގެ ނުރައްކާ އެބައޮތެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އަލަށް ދަރަނި ނެގުމާއި ބޮޑެތި މަޝްރޫޢުތައް ކުރިއަށްދާކަން ފެނެއެވެ. އޭގެތެރެއިން ގިނަ މަޝްރޫޢުތައް އިޢުލާނުކުރަނީ ސިޔާސީ ކުލަވަރެއްގައި ނަމަވެސް އެކަށީގެންވާ ރޭވުމެއް ނެތިއެވެ.ދައުލަތުގެ ކުންފުނިތައް، ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތް ދިނުމަށް އުފައްދާފައިވީ ނަމަވެސް، މިހާރު ވަނީ ސިޔާސީ ވަސީލަތްތަކަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. އެއީ ސިޔާސީ ތާއީދުކުރާ ފަރާތްތަކަށް ވަޒީފާ ދިނުމާއި، ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކާއެކު މަސައްކަތްކުރާ ތަންތަނަށެވެ. މި ކުންފުނިތަކުގެ ތެރެއިން ގިނަ ކުންފުނިތައް ދެމިހުރެވޭނީ ހަމައެކަނި ސަރުކާރުގެ ބެއިލްއައުޓްތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެއީ ދިރިއުޅުމުގެ ދަތިކަމުގައި ތިބި ޓެކްސް ދައްކާ ރައްޔިތުންގެ ފައިސާއެވެ.ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ތަރައްޤީގެ ހުވަފެން މިހާރު ވަނީ ދަރަނިވެރިކަމުގެ ދައުރަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. ކޮންމެ އައު ސަރުކާރަކުން ވެސް ކުރީ ސަރުކާރަށް އިނގިލި ދިއްކުރެއެވެ. ނަމަވެސް މި ބޭކާރުކަން ހުއްޓުވުމަށް އެއްވެސް ފަރާތަކުން ބޭނުންވާ ކަމަކަށް ނުފެނެއެވެ.ވިސްނުމެއް ނެތް ބާރުޙަޤީޤީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެއް ބިނާވެފައި އޮންނަންވާނީ ވިސްނުމާއި ޙިކުމަތުގެ މައްޗަށެވެ. ނަމަވެސް، މިއަދު ޤައުމީ ސިޔާސަތުތައް ބައްޓަންވަމުންދަނީ އަވަސް އަރުވާލައިގެން، މަޝްވަރާއެއް ނުކޮށް އަދި ދުރު ރާސްތާގެ ވިސްނުމެއް ނެތި، ކަންކަމަށް ރައްދުދިނުމުގެ ގޮތުގައެވެ. ޕްރޮޖެކްޓްތައް ރޭއާއި ދުވާލުގެ ތެރޭގައި އިޢުލާނުކުރެވެއެވެ. އާ މިނިސްޓްރީތައް އުފައްދައި، ސިޔާސަތުތައް ކުއްލިއަކަށް ބަދަލުކުރެވެއެވެ. ޙުކުމްކުރުމަކީ ކުޅިވަރެއްގެ ގޮތުގައި ހީވާފަދައެވެ. މިފަދަ ސްޓްރެޓެޖިކް މިސްރާބެއް ނެތްކަން ފާޅުކަން ބޮޑުގޮތެއްގައި ކޮންމެ ދާއިރާއަކުންވެސް ފެނެއެވެ: ހައުސިންގ، ތިމާވެށި، ދަތުރުފަތުރު، ޞިއްޙަތު އަދި ތަޢުލީމެވެ.މިސާލަކަށް ހައުސިންގ ދާއިރާއަށް ބަލާލަމާ ހިނގާށެވެ. މިއީ ދިވެހި ޒުވާނުން އެންމެ ބޮޑަށް ކަންބޮޑުވާ އެއް ކަމެވެ. ބިލިއަނުން ޚަރަދުކޮށްފައިވީ ނަމަވެސް، ގިނަ ޢާއިލާތަކަށް އަދިވެސް ގެދޮރު ލިބޭނެ މަގެއް ނެތެވެ. ހަމަ އެފަދައިން، ރަށްރަށަށް ބާރުދިނުމުގެ ގޮތުގައި ވައުދުވެފައިވާ ލާމަރުކަޒީކުރުން، އަދިވެސް އޮތީ ނުނިމި އަދި އެއްގޮތް ނޫން ޙާލަތެއްގައެވެ.ލީޑަރުން ތަރައްޤީގެ ވާހަކަ ދައްކަވައެވެ، ނަމަވެސް ގިނަ ރައްޔިތުންނަށް އިޙްސާސްވަނީ ދިރިއުޅުމުގެ ޚަރަދު ބޮޑުވުމާއި އުންމީދު ކުޑަވުމުގެ ދެމެދުގައި ހައްޔަރުވެ، އެއްތަނެއްގައި ދުވަމުންދާ ކަމަށެވެ.ކޮރަޕްޝަން: ހިމޭން ރަސްގެފާނުމިއަދު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޙަޤީޤީ އެއް ވެރިއަކު ހުރިނަމަ، އެއީ ކޮރަޕްޝަނެވެ. އެއީ ނިންމުންތައް ކޮންޓްރޯލްކޮށް، އިންތިޚާބުތަކަށް ނުފޫޒު ފޯރުވައި، ކޯޓުތަކުން ކުރަންވީ ހުކުމް ކަނޑައަޅައި، ވަޒީފާތަކަށް މީހުން ހޮވައި، ޕްރޮޖެކްޓްތައް ދޭންވީ ކުންފުނިތައް ވެސް ކަނޑައަޅަނީ ކޮރަޕްޝަނެވެ. މިއަދު، އެއީ އެއްކޮށް އާދަޔާ ޚިލާފު ކަމެއް ނޫނެވެ. އެއީ މީހުން ކުށްވެރިކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އުންމީދުކުރާ ކަމެކެވެ. ސަރުކާރުގެ ބިމުގެ މުޢާމަލާތްތަކުން ފެށިގެގެން ދައުލަތުގެ ކުންފުނިތަކުގެ ޕްރޮކިއުމަންޓްތަކާ ހަމައަށް، ކޮރަޕްޝަން ވަނީ ވެރިކަމުގެ ނާރުތަކުގެ ތެރެއަށް ވަދެފައެވެ. ހިޔާނާތްތައް ހާމަވިޔަސް، ޖަވާބުދާރީވުމެއް ނާދެއެވެ. ތަޙްޤީޤުތައް ލަސްކުރެވެއެވެ، ރިޕޯޓްތައް ވަންހަނާކުރެވެއެވެ، އަދި ޒިންމާދާރު ފަރާތްތަކަށް ގިނަ ފަހަރަށް އެހެން މަޤާމުތައް ދީގެން އިނާމު ދެވެއެވެ.ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ރައްޔިތުން ވަނީ ނާއުންމީދުވެފައެވެ. އެމީހުންނަށް އިތުބާރެއް ނެތެވެ. ރައްޔިތުންނަށް އަޑުއުފުލުމުގެ ފުރުޞަތު ދިނުމަށް އުފެއްދި ޖުމްހޫރިއްޔާ މިހާރު ގިނަ ފަހަރަށް އެމީހުންގެ އަޑު ކަނޑުވާލަނީ ބިއުރޯކްރަސީއާއި ބާރުގެ ކުޅިގަނޑުތަކުންނެވެ.ޖުމްހޫރިއްޔާ ބިނާކުރި ރޫޙުހުރިހާ ކަމަކާ އެކުވެސް، ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ވާހަކައަކީ ނާކާމިޔާބީގެ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެއީ ނުނިމި ހުރި ޤާބިލުކަމުގެ ވާހަކައެކެވެ. އެ ޖުމްހޫރިއްޔާ ބިނާކުރި ޖީލު އެކަން ކުރީ މާ ބޮޑަށް ދަތި ޙާލަތްތަކެއްގެ ތެރޭގައެވެ. މަދު ވަސީލަތްތަކެއް، ކުޑަ ބަޖެޓްތަކެއް، އަދި ބޮޑު ނޭނގުމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. ނަމަވެސް އެމީހުން ހިތްވަރުކުރީ ޢަދުލުވެރިކަމާއި ޢިލްމުގެ އަލީގައި ހިންގާ ޤައުމެއްގެ ތަޞައްވުރު ކުރާށެވެ. އެމީހުން އިތުބާރުކުރީ މަޤާމަށް ވުރެ ޚިދުމަތަށެވެ. އެމީހުން ލީޑަރޝިޕް ދެކެނީ އިނާމެއްގެ ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ. ވާޖިބެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ވައުދު ފުއްދުމަށްޓަކައި އަލުން ދިރުވަންޖެހޭ ރޫޙަކީ އެއީއެވެ.ޙައްލުތަކަކީ ސިއްރުތަކެއް ނޫނެވެ.ޙަޤީޤީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެއް ހިންގަންވާނީ ވިސްނުމާއި ޙިކުމަތްތެރިކަމާއެކުގައެވެ. ނަމަވެސް، މިއަދު ޤައުމީ ސިޔާސަތުތައް ބައްޓަންވަމުންދާ ގޮތް ހީވަނީ ރިއެކްޓިވްކޮށް އަވަސް އަރުވާލައިގެން، މަޝްވަރާއެއް ނެތި އަދި ދުރު ރާސްތާ ވިސްނުމެއް ނެތި ހަދާ ތަކެތިހެންނެވެ.ހަނގުރާމަކުރަން ޖެހޭ ވަޢުދެއްޖުމްހޫރިއްޔާ އުފަންވީ އުންމީދެއްގެ ތެރެއިންނެވެ. ކޮންމެ ދިވެއްސަކަށް ވެސް އިންޞާފުވެރި ފުރުޞަތެއް، ޢިއްޒަތްތެރި ދިރިއުޅުމެއް، އަދި ޤައުމުގެ މުސްތަޤްބަލު ބައްޓަންކުރުމުގައި އަޑުއިއްވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވާ ކަމުގެ ޔަޤީންކަމެވެ. އެ ޔަޤީންކަން އަދިވެސް ގިނަ ބައެއްގެ ހިތްތަކުގައި ދިރި އެބައޮތެވެ.އެއީ މުސާރަ ކުޑަ ނަމަވެސް ކުދިންނަށް ތަޢުލީމު ދިނުމަށް ދެމިހުރި މުދައްރިސުގެ ހިތުގައެވެ؛ އުންމީދު ކަނޑާނުލާ ޒުވާން ގްރެޖުއޭޓުގެ ހިތުގައެވެ؛ އަދި އަދިވެސް ޢާންމު ޚިދުމަތަށް އިތުބާރުކުރާ އިޚްލާޞްތެރި ސިވިލް ސަރވަންޓުގެ ހިތުގައެވެ. ޤައުމެއްގެ ހުވަފެން ދެކޭ ކޮންމެ ރައްޔިތެއްގެ ހިތުގައި މި ވައުދު އެބައޮތެވެ. މި ޖުމްހޫރީ ދުވަހު، އަޅުގަނޑުމެން ހުރިހާ އެންމެން ވެސް ކުރަންޖެހޭ ސުވާލަކީ، ހަމައެކަނި ޖުމްހޫރިއްޔާ އޭގެ ވައުދު ފުއްދައިފިތޯ؟ މި ސުވާލެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އެ ވައުދު ފުއްދުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭނީ ކޮން ކަމެއްތޯ؟ސަބަބަކީ ޖުމްހޫރިއްޔާއަކީ ހަނދާންކުރަންޖެހޭ ދުވަސްވީ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެއީ ފުރިހަމަކުރަންޖެހޭ ދިރޭ މަޝްރޫޢެކެވެ. އަދި އެ ދަތުރު ފެށެނީ ސަރުކާރުގެ އޮފީސްތަކުން ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުންނެވެ.

ރިޕޯޓު ނޫސް