ކުއްލިއަކަށް ރާއްޖެއަށް އެއިޑްސްގެ "ބޮޑު ރާޅެއް އަރާފާނެ"

ދުނިޔޭގެ އޭޑްސް ދުވަހު، ދިވެހިރާއްޖެ މިވަނީ ރައްކާތެރިކަމުގެ އިޙްސާސަކާއި ނުފެންނަ ނުރައްކަލެއްގެ މެދުގައިވާ ނާޒުކު ހަތަރެސްކަން މަގެއްގައެވެ. ރަސްމީ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކަނީ، ރާއްޖެއަކީ އެޗް.އައި.ވީ. ޖެހިފައިވާ މީހުންގެ އަދަދު މަދު، ރައްކާތެރިކަމުގެ މާހައުލެއްކަމުގެ ހިތްހަމަޖެހޭ މަންޒަރެކެވެ. އެގޮތުން، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެޗް.އައި.ވީ. ޖެހިފައިވާކަން ކަށަވަރުވެފައިވަނީ ވަރަށް މަދު އަދަދެއްގެ ބަޔަކަށެވެ. ނަމަވެސް، މި އަދަދުތަކަށް ބަރޯސާވުމަކީ، ދިވެހިންގެ އާދަތަކާއި، އުޅުމާއި، އިޖުތިމާޢީ ޙަޤީޤަތްތަކަށް އަންނަމުންދާ އަވަސް ބަދަލުތަކަށް ސަމާލުކަން ނުދީ، ހީވާހީވުމުގައި ރައްކާތެރިކަމުގެ އިޙްސާސެއް ކުރުމެވެ. ރަސްމީ އަދަދުތައް މަދުކަމުގައި ވިޔަސް، ބަލިމަޑުކަމެއް ފެތުރިދާނެ މަގުތައް ވަނީ ގިނަވެފައެވެ. މިއީ، މިކަމަށް ސަމާލުކަން ނުދީ ދޫކޮށްލައިފިނަމަ، އޭޑްސް ކޭސްތައް ކުއްލިއަކަށް އިތުރުވެ، ބޮޑު ނުރައްކަލަކާއި ކުރިމަތިވެދާނެ "ފުރިހަމަ ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތެއް" އުފައްދާފައިވާ ކަންކަމެވެ. ޙަޤީޤަތަކީ، މި ތަފާސްހިސާބުތައް މަދުކަމުން ދައްކަނީ ވައިރަސް ނެތްކަމަށްވުރެ ބަލި ދެނެނުގަނެވޭ މިންވަރުކަމާއި، މި ނުރައްކާ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގެ ސިއްރުތަކުގެ ތެރޭގައި ބޮޑުވަމުންދާ ކަމެވެ.

ބަލި ފެތުރިދާނެކަމުގެ އެންމެ ފާޅުކަން ބޮޑު ނަމަވެސް ނުދައްކާ ވާހަކައަކީ، ޤާނޫނީ ވިޔަފާރީގެ ނަމުގައި ފުޅާވަމުންދާ ޖިންސީ ވިޔަފާރިއެވެ. މާލެ ސަރަޙައްދާއި ބައެއް އެހެން ރަށްރަށުގައި "މަސާޖު ޕާލަރ" ތަކާއި ސްޕާތައް ވަނީ ޖިންސީ ވިޔަފާރީގެ މަރުކަޒުތަކަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. މި ތަންތަނަށް ގިނަގިނައިން ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންގެ އަދަދު ރަސްމީކޮށް ރިކޯޑުކުރެވިފައި ނެތް ނަމަވެސް، އެތަންތަނުގެ ހަރަކާތްތައް ހިނގާކަން ދެބަސްވެވޭކަށް ނެތެވެ. ފުލުހުންގެ ރިޕޯޓުތަކުން ކަށަވަރުވާ ގޮތުގައި، މިފަދަ ތަންތަނަށް އަމާޒުކޮށް ހިންގާ އޮޕަރޭޝަންތަކުގައި ގާތްގަނޑަކަށް ކޮންމެ ފަހަރަކުވެސް ތިން ނުވަތަ ހަތަރު މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވެއެވެ. މިއީ، ކަސްޓަމަރުން ހުއްޓުމެއްނެތި ހިދުމަތް ހޯދާކަށް ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ. މިފަދަ ޤަވާޢިދަކަށް ނުހިނގާ އަދި ސިއްރުވެފައިވާ މާހައުލުތަކުގައި، ރައްކާތެރިކަމުގެ އުޞޫލުތައް ގިނަ ފަހަރަށް ނޯވެއެވެ. އަދި، ރައްކާތެރިކަމެއްނެތި ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވެއެވެ. މި ނެޓްވޯކްތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ އެންމެ މީހަކު އެޗް.އައި.ވީ. ޕޮޒިޓިވް ވެއްޖެނަމަ، އެ ވައިރަސް ނޭނގި އެތައް ދިވެހި ކަސްޓަމަރުންނަށް ފެތުރިދާނެއެވެ. އެ ކަސްޓަމަރުން އެ ވައިރަސް އެމީހުންގެ އަނބިންނާއި އާއިލާތަކަށް ގެންގޮސް، ސިއްރު ޖިންސީ ވިޔަފާރިއާއި އާންމު ގެތަކާ ދެމެދުގައިވާ ފަރަގު ނައްތާލައެވެ.

އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަހައްދުން ބޭރުގައި، މި ނުރައްކާ އިތުރަށް ބޮޑުވަނީ ބޭރުގެ ގައުމުތަކަށް ދަތުރުކުރާ ދިވެހިންގެ އުޅުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ދިވެހިންގެ ތެރެއިން ގިނަ އަދަދެއްގެ ބަޔަކު ޖިންސީ ވިޔަފާރި އާންމުކޮށް ހިނގާ ބެންކޮކް ފަދަ ސަރަހައްދީ މަރުކަޒުތަކަށް ގިނައިން ދަތުރުކުރާކަމީ ސިއްރުކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިފަދަ ދަތުރުވެރިންގެ މެދުގައި އާންމުކޮށް އޮންނަނީ ނުރައްކާތެރި ވިސްނުމެކެވެ. އެއީ ބޭރުގައި ކުރާ ނުރައްކާތަކުގެ އަސަރު ގައުމަށް ނާންނާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަމެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ބޭރުގައި އެކަށީގެންވާ ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތި ޖިންސީ ވިޔަފާރިކުރާ މީހުންނާ ގުޅުން ހިންގަނީ، އެމީހުންގެ ނަން ނޭނގޭކަމުގެ ސަބަބުން އެމީހުންނަށް މިކަމުން ސަލާމަތް ވާނެކަމަށް ހީކޮށެވެ. ނަމަވެސް، އެޗް.އައި.ވީ އަކީ ސަރަހައްދުތަކަށް އިހުތިރާމްކުރާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. ޗުއްޓީއެއްގައި މި ވައިރަސް ޖެހޭ ދަތުރުވެރިއަކު އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން އެއްވެސް އަލާމާތެއް ނުފެނި ހުރެދާނެއެވެ. އެމީހާ ފުރިހަމައަށް ދުޅަހެޔޮކޮށް ހުރެ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުންނަ އެހެން މީހުންނަށް ސިއްރުކޮށް ވައިރަސް ފަތުރަމުންދާނެއެވެ. މި "އިމްޕޯޓްކުރެވޭ" ނުރައްކަލަކީ ގައުމުގެ ސިއްހީ ދިފާއީ ނިޒާމުގައި އޮތް ވަރަށް ބޮޑު ބަލިކަށިކަމެކެވެ.

ދެން އޮތް އެންމެ ބޮޑު ނުރައްކަލަކީ އަދި ބޮޑު ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިދާނެ އެންމެ ނުރައްކާތެރި ސަބަބަކީ އިންޖެކްޝަން ޖަހައިގެން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވުމެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ދެވިހިފުމުގެ މަންޒަރު ބަދަލުވެފައިވާއިރު، ސިރިންޖު ބޭނުންކޮށްގެން އިންޖެކްޝަން ޖަހައިގެން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރުން ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވެފައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޖިންސީ ގުޅުމުގެ ޒަރީއާއިން ފެތުރުމަށްވުރެ މާ ބޮޑު ނުރައްކަލެއް ވަގުތުން ކުރިމަތިކުރުވައެވެ. އެއީ ސީދާ ލޭގެ ގުޅުމުގެ ޒަރީއާއިން އެޗް.އައި.ވީ ވަރަށް ބާރަށް ފެތުރޭތީއެވެ. މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ ވަރަށް ގާތް ނެޓްވޯކްތަކުގައި، އެންމެ ސިލިންޖެއް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ މުޅި ގްރޫޕަށް މަދު ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ބަލި ޖެހިދާނެއެވެ. މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ދެވިހިފުމަކީ ސިއްރުކަމަކަށް ވުމާއި، ގާނޫނީ ގޮތުން ކުރިމަތިވާ ދަތިތަކުގެ ސަބަބުން، މި ނެޓްވޯކްތައް އޮންނަނީ ސިއްރުކޮށެވެ. މާނައަކީ މި ކޮމިއުނިޓީގެ ތެރޭގައި ބަލިމަޑުކަމެއް ފެށިއްޖެނަމަ، ސިއްހީ އިދާރާތަކަށް އެކަން އެނގުމުގެ ކުރިން ވެސް ނުރައްކާތެރި ހާލަތަކަށް ގޮސްދާނެއެވެ.

މި ހާލަތުގެ އެންމެ ބިރުވެރި އެއް ކަމަކީ ޓެސްޓުކުރުމާ ބެހޭ ގޮތުން އެނގެން ނެތް ވަރަށް ގިނަ ކަންކަމެވެ. ދިވެހިން އެޗް.އައި.ވީއަށް ޓެސްޓުކުރާ މިންވަރު ވަރަށް މަދެވެ. އެއިޑްސްއަކީ "ނުބައި" އުޅުމާ—މިސާލަކަށް ކައިވެނީގެ ބޭރުން ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުން، ހޯމޯސެކްސުއަލިޓީ، އަދި މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރުމާއި އިޖުތިމާޢީ ގޮތުން ގުޅިފައިވާ ކަމަކަށް ވާތީ، ޓެސްޓުކުރާ މަރުކަޒަކަށް ވަނުމަށް ބިރުގަނެއެވެ. ނުވަތަ ޖެހިލުންވެއެވެ. އެއީ އެމީހުންނާއިމެދު ތަފާތުކޮށް ދެކިދާނެތީއެވެ. ނުވަތަ ޒާތީ މައުލޫމާތު ނަގައި މީހުންގެ ތެރޭގައި އެވާހަކަ ދެކެވިދާނެތީއެވެ. ނުވަތަ ފުލުހުންނަށް ރިޕޯޓުކުރާނެ ކަމަށް ބިރުގަންނާތީއެވެ.

ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ރަސްމީކޮށް ހާމަކުރާ ކޭސްތަކުގެ އަދަދު މަދުކަމަށް ވިޔަސް، އެ އަދަދުތައް ސައްޙަވުމުގެ ފުރުޞަތު ވަރަށް ކުޑައެވެ. އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް އެކަށީގެންވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ބަލި ދެނެނުގަނެވޭ އެތައް ބަޔަކު އުޅޭ ކަމެވެ. މި ޑޭޓާގެ ހުސްކަމުގެ ސަބަބުން ޤައުމު ދަތުރުކުރަނީ ލޯ މަރައިގެންނެވެ. އަދި އެއިޑްސް ކޭސްތަކުގެ އަދަދު ކުއްލިއަކަށް އުފުލިގެން ދިއުމަކީ ޑެމޮގްރަފިކް ގޮތުން ވަރަށް ޙަޤީޤީ ފުރުޞަތެކެވެ.

އަމިއްލަ ނަފްސާއި ޤައުމު ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި، ދިވެހިން އަވަހަށް އެމީހުންގެ ވިސްނުން ބަދަލުކުރަން ޖެހެއެވެ. އެއީ އިހުމާލުވުމުގެ ބަދަލުގައި އިސްނަގައިގެން ޒިންމާދާރުވުމަށެވެ. ރައްކާތެރިކަން ފެށެނީ ބަލިކަމެއް ނެތްކަމަށް ހީވާ ސިފައަކީ ވައިރަސް ނެތްކަމުގެ ގެރެންޓީއެއް ނޫންކަން ޤަބޫލުކުރުމުންނެވެ. ދިގު މުއްދަތެއްގެ، ޓެސްޓުކުރެވިފައިވާ އެއްބަޔަކާ އެކަނި ގުޅުން ބާއްވާ ގުޅުމެއްގެ ބޭރުން ހިންގާ ކޮންމެ ޖިންސީ ގުޅުމެއްގައި، އެއީ ލޯކަލް މީހެއްކަމަށް ވިޔަސް ނުވަތަ ބިދޭސީއެއްކަމަށް ވިޔަސް، ރައްކާތެރިކަމަށް ހަރުކަށިކަމާއެކު ތަބާވާން ޖެހެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، މަސްތުވާތަކެތީގެ މައްސަލަތައް ހުރި މީހުންގެ މެދުގައި ސިރިންޖު ބޭނުންކުރުމުގެ ނުރައްކާތަކަށް އެޑްރެސް ކުރެވެން ޖެހެއެވެ.

އެންމެފަހުން، އެއިޑްސްއާ ދެކޮޅަށް ހުރި އެންމެ ބާރުގަދަ ހަތިޔާރަކީ އަމިއްލަ ހާލަތު ދެނެގަތުމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އެޗް.އައި.ވީ ޓެސްޓުކުރުމާ ގުޅިފައިވާ ކަންކަން ނައްތާލަން ޖެހެއެވެ. އެއީ ކުށެއް ޤަބޫލުކުރުމެއްގެ ގޮތުގައި ނުދެކި، އާދައިގެ ސިއްޙީ ޚިދުމަތެއްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އަދި އަމިއްލަ އާއިލާއަށްޓަކައި އަދާކުރާ ވާޖިބެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެން ޖެހެއެވެ. މި ސިއްރުކުރެވިފައިވާ އުޅުންތައް އަލިކަމުގެ ތެރެއަށް ގެނެސް، ސިއްރުކުރުމަށްވުރެ ސަލާމަތަށް އިސްކަން ދިނުމުން ނޫނީ، އެއިޑްސްގެ ސިއްރު ރާޅެއް ދިވެހި ކަނޑުތަކަށް އަރައިގަތުން ހުއްޓުވުމަކީ ނުވާނެ ކަމެކެވެ.